SLUITEN
vergrijzing en vernieuwing

Vergrijzing en vernieuwing

  • Door Jan de Jonge

Deze column is ook gepubliceerd op managementsite.nl.

Nieuw Organiseren heeft krasse knarren nodig

Een vergrijsd personeelsbestand wordt in veel organisaties gezien als een probleem dat je zo snel mogelijk moet oplossen. Immers, de wereld verandert sneller dan ooit te voren en dat kunnen oudere medewerkers steeds moeilijker bijbenen. Sterker nog: dat mag of moet je ook niet meer van hen vragen. De trend: trek vooral hoog opgeleide en talentrijke jongeren aan. En doe het hen niet aan om hele dag omringd te zijn door grijze koppen.

Nieuw Organiseren

Het besef groeit dat de maatschappelijke opdracht en de menselijke maat binnen organisaties weer centraal moeten staan. Als reactie op het rendementsdenken wordt de focus steeds meer gelegd op waarden en zingeving. Onderkend wordt dat het binnen organisaties niet draait om de systeemwereld maar om de leefwereld van de klant en de medewerker. ‘Terug naar de bedoeling’. Daartoe moeten bestaande patronen worden doorbroken en nieuwe wijzen van organiseren en samenwerking worden gevonden. Het zijn vaak jonge mensen die zich afzetten tegen de bureaucratie van de klassieke organisatie en dromen over nieuwe vormen van organiseren die niet uitgaan van top-down sturing en controle maar zich baseren op waarden, principes en vormen van zelfsturing en zelforganisatie.

Het beeld is dat oudere medewerkers hier niet in passen. Maar de vraag is of dit beeld wel klopt. Onze stelling is dat de ontwikkeling naar Nieuw Organiseren tot mislukking gedoemd is als we daarbij de expertise en ervaring van ouderen niet benutten.

Waarden en zingeving

Kennis van levensfasen leert ons dat vooral midvijftigers zich zingevingsvragen gaan stellen. We zijn dan toe aan het opmaken van de balans en hebben de behoefte ons te heroriënteren. In het zicht van onze pensionering willen we de zaak goed achterlaten. Voor ouderen doemt – naast de wereld van het nut en het nuttige – een nieuwe wereld op: de wereld van waarde, waarden, waardering en waardigheid.

En juist deze wereld is belangrijk als het gaat om Nieuw Organiseren. Als we organisaties willen ontwikkelen die oog hebben voor zingevingsvraagstukken en waarin het draait om waardetoevoeging, vertrouwen, verbinding en verantwoordelijkheid in plaats van om zakelijkheid, efficiëntie en rendement, is het belangrijk om de ‘Sturm und Drang’ van jongeren te combineren met de reflectie van ouderen.

Terug naar de bedoeling

Oudere medewerkers zijn ook van groot belang als het gaat om de focus op de missie van de organisatie. In zijn bestseller ‘Verdraaide organisaties’ laat Wouter Hart zien dat er binnen veel organisaties een situatie is ontstaan waarin de systeemwereld centraal is komen te staan in plaats van de leefwereld van de klant en de professional. Het is van belang dat organisaties teruggaan naar de bedoeling, dat ze zich opnieuw richten op hun bestaansrecht.

De oudere collega herinnert zich nog de periode van vóór de schaalvergroting en bureaucratisering; toen er nog scholen en ziekenhuizen waren in plaats van onderwijs- en zorgfabrieken. Hij of zij weet nog hoe het vroeger was, toen het nog draaide om de cliënt, de patiënt, de leerling, de student, de burger. Hij of zij kan zich nog herinneren hoe de verdraaide organisatie is ontstaan en kan daardoor een belangrijke rol spelen bij de terugkeer vanuit de systeemwereld naar de leefwereld. De grijze koppen zijn het geheugen van de organisatie en de dragers van de oorspronkelijke bedoeling.

Doorbreken van patronen

Het ontwikkelen van nieuwe vormen van (samen)werken en organiseren vraagt om het doorbreken van bestaande patronen. Juist daarom nemen veel organisaties jonge mensen of trainees aan. Van hen wordt verwacht dat zij zorgen voor de noodzakelijke cultuurverandering. Veel van deze jongeren geven echter aan dat ze daarbij tegen muren oplopen. Ze raken in hun vernieuwingsdrang gemakkelijk verstrikt in verouderde sociale patronen, waardoor hun energie en frisheid als sneeuw voor de zon verdwijnt. ‘Wij willen zaken wel vernieuwen, maar zij willen dat niet.’ Het gevolg is dat jonge mensen binnen de kortste keren zijn ingekapseld binnen de bestaande cultuur – of gefrustreerd vertrekken.

Generatie-expert Aart Bontekoning heeft in zijn onderzoeken en publicaties overtuigend aangetoond dat vernieuwingen binnen organisaties een stuk gemakkelijker kunnen verlopen als de jonge generatie daarin samenwerkt met oudere medewerkers. Jonge medewerkers hebben de steun en het inzicht van ervaren rotten nodig om hun ideeën over andere manieren van (samen)werken daadwerkelijk te realiseren. Juist grijze medewerkers, in hun jeugd de idealistische en gedreven democratiseerders, zijn hiervoor bij uitstek geschikt. Zij laten zich niet meer imponeren door managers die er belang bij hebben het bestaande in stand te houden. Zij hoeven zich niet meer te bewijzen, maar willen zich bezighouden met zaken die ze écht van waarde vinden.

Samenwerking tussen jonge mensen en grijze koppen is de beste garantie voor succesvolle veranderingen binnen de organisatie. Dus: Nieuw Organiseren heeft krasse knarren nodig. Zonder vergrijzing geen vernieuwing!